Rytm życia

Alkohol redukuje udrękę pytań związanych z obrazem samego siebie. Pod jego wpływem człowiek wydaje się sobie lepszy, szlachetniejszy, inteligentniejszy, odważniejszy itp.

Ludzi starych zamyka się dziś najchętniej w domu starców. Są oni niepotrzebni. Domy starców, podobnie jak zakłady dla chronicznie chorych psychicznie, są instytucjami, które odgrywają w stosunku do ludzi analogiczną rolę, jak skład złomu dla urządzeń technicznych. Jest w nich ukryty pod płaszczem humanitaryzmu bezwzględny wyrok: jesteście nam niepotrzebni. Pobyt w zakładzie zarówno chorych psychicznie, jak i ludzi starych, prowadzi do stopniowej, coraz większej degradacji (problem demencji zakładowej, a więc wywołanej warunkami życia w zakładzie, jest we współczesnej psychiatrii żywo dyskutowany).

Pozycja społeczna jest traktowana jako miernik społecznej potrzebności. Nie jest to miernik obiektywny. Nie zawsze ten, kto ma wysoką pozycję społeczną, jest rzeczywiście społeczeństwu potrzebny, ale w każdym razie stara się pozory swej użyteczności siłą nieraz utrzymać. I na odwrót, człowiek o niskiej pozycji społecznej może okazać się dla społeczeństwa bardzo potrzebnym. Niemniej jednak pozycja społeczna zabezpiecza człowieka przed wątpliwościami, czy jest potrzebny, czy też nie, zmniejsza jego niepokój (lęk społeczny), że jako niepotrzebny może zostać ze społeczeństwa wyeliminowany.

Chory za pieniądze kupuje usługi lekarza, ale usługi to nie tylko wiedza fachowa, ale cała postawa psychiczna, stosunek emocjonalny do chorego; właściwiej byłoby rzec, że kupuje lekarza. Możliwe, że tego typu układ w stosunku lekarz – chory jest reliktem z czasów, gdy lekarz był niewolnikiem swego pana.

Lekarz z kolei żyje pod wrażeniem, że jego wiedza, troska o chorego, czasem olbrzymi wysiłek umysłowy i emocjonalny zostały kupione. Obniża to poczucie jego własnej wartości i szacunku do samego siebie, bo cała jego wartość może być przeliczona na pieniądze. Tę obniżkę własnej wartości nierzadko kompensuje przesadną pewnością siebie, podkreśleniem swego autorytetu, a nawet traktowaniem z góry swego pacjenta.

Tak więc autorytet, który ma się rzekomo wytwarzać w układzie pieniężnym w stosunku lekarza do chorego, jest autorytetem sztucznym, maskującym wzajemny brak prawdziwego szacunku człowieka do człowieka. W stosunku tym jedna ze stron uważa drugą za kupionego speca, coś w rodzaju mózgu elektronowego do stawiania rozpoznania i leczenia, druga zaś kompensuje swoje poniżenie traktowaniem chorego z wysokości autorytetu naukowego. W obu więc wypadkach jeden z najpiękniejszych związków istniejących w międzyludzkich stosunkach, jakim jest związek lekarza z chorym, zostaje zniekształcony w stosunek podmiotu do przedmiotu.