Tak mi ciężko zaznajamiać się z mogiłą,
Tak się nie chce być czymś innym, niż się było!

Człowiek wygnany z bezpiecznej zagrody dzieciństwa pragnie wejść w świat, ponieważ jednak równocześnie się go boi, stwarza sobie z własnych wierszy sztuczny, zastępczy świat. Pozwala swym wierszom krążyć wokół siebie, jak planety wokół Słońca; staje się środkiem małego wszechświata, w którym nie ma nic obcego, w którym czuje się jak w domu, jak dziecko w ciele matki, gdyż wszystko jest tu stworzone z jednej materii jego duszy. Tu też może urzeczywistnić wszystko, co „na zewnątrz” jest takie trudne; tutaj może, jak student Wolker, ciągnąć z tłumami proletariatu na rewolucję i jak panicz Rimbaud biczować swe „małe kochanki”, ale i te tłumy i te kochanki nie są z wrogiej materii obcego świata, lecz z materii jego własnych słów, są więc nim samym i nie burzą jedności wszechświata, który dla siebie zbudował.

Liryk maluje wierszami swój autoportret; ponieważ jednak żaden portret nie jest wierny, możemy równie dobrze powiedzieć, że sobie wierszami przemalowuje twarz.
Przemalowuje? Tak, czyni ją wyrazistszą, bowiem dręczy go nieokreśloność własnych rysów; sam sobie wydaje się rozmazany, niewyraźny, niejaki; tęskni za kształtem samego siebie; pragnie by fotograficzny wywoływacz wierszy dał jego rysom trwałość.
I czyni ją bardziej znaczącą, przeżywa bowiem życie ubogie w wydarzenia. Zmaterializowany w wersach świat jego uczuć i snów posiada często burzliwą postać i zastępuje dramatyczność czynów, której on sam jest pozbawiony.

Mocni jak gwoździe ci ludzie prości:
Nigdzie nie znajdziesz mocniejszych gwoździ.

Każdej krowie z szyldu rzeźnika
On kłania się jeszcze z daleka.

Nie każdy umie się wysłowić,
Nie każdemu dane jest jabłkiem
Spadać na cudze kolana.

Dobrze mi i ciepło,
Jak zimą u pieca.
A brzozy rzędem stoją,
Jak olbrzymie świece.

Czesław Miłosz wyraził kiedyś przekonanie, że wiersz oddziałuje nawet wtedy, gdy leży w rękopisie.

Kto by chciał umierać, gdybyśmy czasem nie mieli zgryzot. Widać tak musi być.
Zapomnielibyśmy może o swojej duszy, gdyby z oczu naszych nigdy nie kapały łzy.

Otworzyła się otchłań pełna gwiazd
gwiazdy nie mają liczby, otchłań dna.

Ale jednego dać ci nie mogę. Tego, co jak latarnia morska ściąga okręty w bruzdy ich szlaków, tego, co jak obręcz trzyma razem gromadę, tego, co duchom daje moc nad ciałami. To musisz mieć sam.

Może pomylę psa z czajnikiem,
piwo z deszczem.
Kołysanie muzyki bioder dziewcząt z
tańcem śmierci.

(...) w tym spojrzeniu można się dosłuchać
morza, gdy bije o samotne brzegi, a nawet
ćwierknięcia ptaka osnutego mgłą lub upartą mżawką.