Dla mnie ojczyzną jest nie tylko miejsce, gdzie leżą nasi zmarli, jest to zakątek wszelakiego bezpieczeństwa, miejsce, gdzie możemy się schronić, w mowie, w uczuciach, ba, nawet w milczeniu, skrawek ziemi, gdzie nas poznają, a przecież każdy z nas pragnąłby pewnego dnia zostać rozpoznanym, to znaczy przyjętym za swego…

Przeszłość należy do nas wszystkich, nie można jej dzielić, wygładzać; to wszystko się przecież z sobą zrasta, krzyżuje, utwierdza wzajemnie w żądzy posiadania, we władzy i w klęskach; niekiedy też, ale bardzo rzadko, w rozsądku; a kto próbuje rozdzielać rzeczy i dowody, któreśmy odziedziczyli, kto chce sprawić sobie czysty rodowód, ten wie, że musi użyć przemocy.

Nie można zacząć niczego od nowa, to znaczy, w ścisłym sensie; coś z dawniejszych czasów zawsze przylgnie do człowieka, coś, czego niepodobna z siebie strząsnąć.

Niech wszystko toczy się swoim torem, bo przecież świat i tak zmierza ku ogólnej katastrofie, a ty patrz tylko swego nosa.